- Als we sommige experts mogen geloven, dan zou artificial intelligence wel eens het einde van de mensheid, of in ieder geval je baan kunnen betekenen.
- Futuroloog Frank Diana van consultant TCS vindt dat overtrokken en stelt dat we ook naar de positieve kanten van de technologie moeten kijken.
- Wel stevent de wereld aan het einde van dit decennium af op een grote, cyclische omwenteling, verwacht Diana.
- Lees ook: Nederlanders meest bezorgd over gevolgen artificial intelligence voor hun baan, vooral als ze zelf weinig met AI-tools doen
Artificial intelligence (AI) is inmiddels het gesprek van de dag: thuis, op het werk en in het café. Dat is niet heel gek natuurlijk, want langzaam maar zeker krijgt iedereen er op een bepaalde manier mee te maken.
De mogelijkheden van kunstmatige intelligentie leiden echter ook tot grote zorgen over wat de impact gaat zijn. Raken mensen massaal hun baan kwijt en wat doet AI met de samenleving in zijn geheel?
Doemdenken ligt hierbij op de loer: een dreigende AI-pocalyps zou ervoor zorgen dat toepassing van kunstmatige intelligentie tot onbeheersbare uitwassen leidt. Dat sentiment wordt flink versterkt door de makers van AI-software, die hun zorgen niet onder stoelen of banken steken en daarbij ook aandringen op regulering door overheden.
Business Insider sprak met futuroloog Frank Diana van Tata Consultancy Services. Hij heeft een ietwat eigenzinnige manier van werken, want Diana baseert zijn toekomstvisies deels op historische parallellen.
Diana probeert echter niet één scenario te schetsen, maar onderzoekt meerdere mogelijkheden voor hoe de toekomst eruit kan zien.
“We leren niet van onze fouten”
Om te beginnen met het minder prettige nieuws: Diana denkt dat de nabije toekomst wel eens bijzonder spannend kan worden. "Alles gebeurt in cycli van ongeveer 80 tot 100 jaar. En als je kijkt naar wat er in de jaren 1920 en daarna gebeurde, staan we nu precies op het punt om zo’n zelfde cyclus in te gaan", vertelt Diana aan Business Insider. "Ik ben niet de enige die dit ziet. Er zijn meerdere futurologen die voorspellen dat we aan het einde van dit decennium iets met grote impact gaan meemaken.”
Het idee dat de mensheid zich in cycli van een paar decennia ontwikkelt en daar niet uit lijkt te kunnen breken, klinkt wat beklemmend. Leren we dan niet van de fouten die we in het verleden hebben gemaakt? Daarom krijgen we toch geschiedenis op school?
“Je moet het zo zien. Een cyclus heeft niet geheel toevallig de lengte van een lang mensenleven. Wat we zien is dat de kennis van mensen die aan het begin van zo’n cyclus geboren zijn en dus alles hebben meegemaakt, simpelweg verloren gaat, als ze ons verlaten”, legt Diana uit. “We leren dus niet van onze fouten.”
In dit geval zou de opkomst van AI zelfs als versnellende factor kunnen werken voor een nieuwe cyclus, waarbij we op het punt staat om een zogenoemde ‘crash’ mee te maken: het punt waarop er iets heftigs gebeurt waardoor de mensheid gedwongen wordt te veranderen.
Het is volgens Diana dan ook belangrijk dat toepassingen van artificial intelligence worden voorzien van beveilingsmechanismen, ofwel dat we ervoor zorgen dat AI binnen de lijntjes van de door ons ontworpen kleurplaat blijft werken. “Als we de controle verliezen, kan er van alles gebeuren. Het is dan ook zaak dat de hele wereld samenkomt om AI te reguleren en juist hier ligt een probleem. Ik zie dat niet gebeuren”, stelt Diana.
"Hoewel sommigen hun best doen om de ontwikkeling en het gebruik van AI te sturen, zal het moeilijk zijn om ervoor te zorgen dat de hele wereld zich aan dezelfde richtlijnen houdt". Diana noemt China als mogelijke partij die niet mee wil werken. In dat land heeft de ontwikkeling van AI vooralsnog vrij spel, onder aansturing van de Chinese overheid. De futuroloog ziet dat niet snel veranderen.
Gaan we echt onze baan verliezen door AI?
Naast de gigantische verandering die ons op sociaal gebied te wachten staat, krijgen we mogelijk op korte termijn en op kleinere schaal met iets anders te maken: banenverlies door de adoptie van kunstmatige intelligentie.
"Je hebt twee kampen hierin. Het eerste kamp ontkent dat mensen hun baan zullen verliezen en stelt dat AI een hulpmiddel is voor werknemers. Het andere kamp, waar ik zelf deel van uitmaak, is er vrij zeker van dat er banen verloren gaan en is daar eerlijk over", zegt Diana.
“Maar de geschiedenis heeft ook uitgewezen dat er bij de opkomst van een nieuwe technologie uiteindelijk meer banen ontstaan dan er verloren gaan", geeft de futuroloog aan. "Of dat nu ook het geval gaat zijn, weet ik nog niet, want er zijn andere factoren waar we nu rekening mee moeten houden.”
Daarop verwijst Diana naar aanhoudende werknemerstekorten. Bedrijven kunnen moeilijk aan goed geschoold personeel komen en dat probleem wordt alleen maar erger. We krijgen volgens de futuroloog onder meer te maken met toenemende vergrijzing en daartegenover staat een tekort aan nieuwe mensen die de arbeidsmarkt betreden. Niet omdat men niet meer wil werken, maar omdat er niet genoeg kinderen geboren worden om al het werk te doen.
Diana denkt dan ook dat het heel goed mogelijk is dat AI de gaten in de arbeidsbevolking gaat opvullen. Tegelijkertijd moet die arbeidsbevolking zich wel flink gaan aanpassen. “Wat je ziet, is dat AI nu zowel laag- als hooggeschoolde banen bedreigt. Waar fabriekswerk geautomatiseerd wordt door robots, legt AI nu medische en juridische examens af."
Hoewel er nieuwe banen zullen worden gecreëerd, zullen de vereiste vaardigheden waarschijnlijk hoger liggen dan tijdens eerdere overgangsperioden (bijvoorbeeld van boerderij naar fabriek), stelt Diana. Hij denkt daarnaast dat het onderwijs hier in zijn huidige vorm geen aansluiting op zal kunnen vinden. Tenminste, niet binnen de termijn waarop het gros van het banenverlies zal plaatsvinden.
“Ik krijg ook wel eens de vraag van ouders over wat ze, met dit toekomstbeeld in het hoofd, hun kinderen dan het beste kunnen laten studeren. Daarop kan ik alleen maar antwoorden: iets menselijks.”, zegt hij. “Als er iets is wat altijd nodig zal zijn, ook met AI, is het wel de menselijke input en controle. Kritisch denken, emotionele intelligentie, creativiteit, empathie, enzovoorts. Dat zijn dingen die moeten worden gekoesterd in een tijdperk waarin automatisering zal toenemen.”
Juist die controle zal in de toekomst belangrijker dan ooit worden, want een van de grootste en meest onderbelichte risico's van vertrouwen op AI, is dat de softwaremodellen vrij makkelijk vervallen in vooroordelen, stelt de futuroloog. “Dat komt onder andere door een enorm gebrek aan diversiteit onder de mensen die aan AI werken. Het zijn voornamelijk mannen. Maar ook de data waarop AI-modellen zich baseren, bevatten vaak een bias die uiteindelijk de resultaten kan beïnvloeden. Er zal dus altijd een mens moeten zijn die uitkomsten controleert. Het punt waarop we op AI kunnen vertrouwen en bij een antwoord zeggen ‘Ja, is goed. Doen we’, komt waarschijnlijk nooit.”
Vooralsnog lijkt de opmars van kunstmatige intelligentie onstuitbaar, maar dat hoeft niet zo te zijn. “Denk maar eens aan een een situatie dat de modellen bepaalde data waarop auteursrecht berust, niet meer mogen gebruiken. Wat dan? Of als de inkomsten uit advertenties voor bijvoorbeeld Google opdrogen en investeringen in AI lastiger gefinancierd kunnen worden. Wat dan? Het zijn allemaal geldige theorieën die een toekomst met AI flink in de weg kunnen staan”, zegt hij.
Positieve kanten van AI blijven te veel onderbelicht
In het gesprek met Diana zijn we onbewust een bepaalde kant opgegaan, doordat we aannamen dat de belangrijke omwenteling die ons aan het eind van dit decennium te wachten staat, een negatieve is. Maar dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn. Zeker niet nu we de kracht van AI hebben, waarmee we de kennis van de voorgaande generaties niet per se hoeven te verliezen. Dit zouden we dus nog kunnen aanwenden om bepaalde fouten dit keer niet te herhalen.
“Je hoort veel te weinig over de goede dingen die artificial intelligence kan doen. Ik snap dat slecht nieuws beter verkoopt, maar hoe geweldig is het nieuws dat ik laatst las over iemand die dankzij AI-onderzoek weer kon lopen?” zegt Diana. “En ik weet heel zeker dat ziektes als kanker de wereld uit geholpen kunnen worden. En kijk eens naar het onderzoek dat Google DeepMind onlangs publiceerde over het identificeren van eiwitsoorten. Dat hadden mensen in geen eeuwen voor elkaar gekregen. En met die kennis kunnen we enorm snel doorpakken.”
Nu ligt daar nog wel een kleine vertragende factor: het menselijke vermogen om informatie te absorberen. “Ja, AI kan gigantische hoeveelheden informatie verwerken en genereren en het wordt inderdaad nog een uitdaging voor ons om dat te verwerken, maar daar komen we wel uit, denk ik”, relativeert Diana.
Al die beschikbare informatie en de kracht van AI maakt dat er een groot verschil is tussen nu en de vergelijkbare periode in de jaren 1920. Waar we voorheen niet leerden van onze fouten, of simpelweg vergaten wat er gebeurd was, krijgen we nu hulp van technologie.
